معرفی کارتون های قدیمی با رنگ و بوی نوستالژی

آشنایی با کارتون های قدیمی

ما دهه شصتی هستیم. ما دهه شصتی‌ها در روزگار جنگ و سختی بزرگ شدیم. ما برای هر چیزی در صف انتظار و رقابت بودیم. اما ما چیزی داریم که کودکان دهه هشتاد و نود ندارند. ما نوستالژی داریم؛ نوستالژی‌های عمیقی که رنگ و بوی خوشایندی برایمان دارند. ما دهه شصتی‌ها صبح‌ها با صدای زنگولۀ بزهای کارتون هایدی بیدار می‌شدیم، مانند حنا به خانواده کمک می‌کردیم، با بچه‌های مدرسۀ والت به مدرسه می‌رفتیم، برای بابا لنگ دراز نامه می‌نوشتیم، چشمانمان را می‌بستیم و در رؤیای دخترک کبریت فروش غرق می‌شدیم، قهرمان می‌شدیم و با سوباسا اوزارا فوتبالیست می‌شدیم و گل می‌زدیم... .

ما دهه شصتی‌ها کارتون های قدیمی خارجی و کارتون های نوستالژی داشتیم که اکنون دیدن آن‌ها برایمان رؤیای جذابی است. در این مجال می‌خواهیم دربارۀ کارتون های قدیمی دوبله فارسی اقتباسی که در دهه 60 پخش می‌شد با شما صحبت کنیم.

بابا لنگ دراز

کارتون قدیمی بابا لنگ دراز بر مبنای اثر جین وبستر. کارتون بابا لنگ دراز از جمله کارتون های قدیمی دوبله فارسی است که با صدای فوق‌العادۀ کیکاووس یاکیده و زهره شکوفنده توانست خاطرات دوران کودکی ما را بسازد. کارتون بابا لنگ دراز در سال 1990 ساخته شد و محصول کشور ژاپن است. کازویوشی یوکوتا کارگردان این انیمه بود و استودیو نیپون انیمیشن، استودیوی مجری طرح بود. رمان بابا لنگ دراز روند داستانی شبیه به کارتون نداشت. در حقیقت این رمان، مجموعه نامه‌های جودی ابوت به بابا لنگ دراز بود که یوکوتا با برداشتی داستان گونه، بر اساس نامه‌ها، رمان را به کارتونی زیبا تبدیل کرد.

دشمن عزیز، رمان دیگری از وبستر بود که ادامۀ بابا لنگ دراز است. در دشمن عزیز نامه‌های سالی مک براید را به جودی ابوت که اکنون جودی پندلتون است، می‌خوانیم. جودی ابوت، دختری کوچک که نام کوچکش از سنگ قبر و نام خانوادگی‌اش اولین کلمۀ فرهنگ لغت است، دختر یتیمی در نوانخانۀ جان گریر است. جودی در مراسمی توانست در یک لحظه، سایۀ آقای پندلتون (پدرخوانده‌اش) را ببیند. سایه مردی با پاهای دراز. از آن ‌پس جودی سرپرست خود را بابا لنگ دراز نامید. او در دوران تحصیلش در دبیرستان، با عموی دوستش آقای جرویس پندلتون آشنا می‌شود، غافل از اینکه جرویس، همان بابا لنگ دراز است.

جودی با روحیه‌ای شاد و قلبی مهربان تلاش می‌کند زندگی خود و دوستانش را شاد و زیبا رقم بزند. درنهایت، او در ماجرایی عاشقانه با جرویس پندلتون ازدواج می‌کند. بابا لنگ دراز از آن کارتون های نوستالژی موفقی است که توانست در ایران و دیگر مناطق جهان طرفداران زیادی بین نوجوانان داشته باشد.

آنه شرلی با موهای قرمز

آنه در گرین گیبلز، نام رمانی به قلم لوسی می مونتگومری است. مونتگومری در نوشتن آثاری دخترانه نظیر آنه شرلی، سه گانۀ امیلی، دخترک قصه‌گو و ... قلم توانایی داشت. جالب است بدانید که سریال امیلی در نیومون بر اساس رمان سه گانۀ امیلی و سریال قصه‌های جزیره بر مبنای اثر دخترک قصه‌گو ساخته شده است. در حقیقت، قلم پرتوان مونتگومری این امکان را به کارگردان داده است که بتواند چنین آثاری رقم بزند.

انیمۀ ژاپنی آنه شرلی با موهای قرمز، به کارگردانی ایسائو تاکاهاتا و شیگه ئو کوشی ساخته شده است. کمپانی نیپون انیمیشن حامی ساخت این کارتون قدیمی است. تیتراژ ابتدایی این سریال، تیتراژ حقیقی این کارتون ژاپنی نبود. صداوسیمای ایران با تبحری فوق‌العاده با استفاده از موسیقی «نجوای بی‌پروا» اثر کلایدرمن و صدای دل‌نشین نصرالله مدقالچی، تیتراژ ابتدایی را بازسازی کرد. این تیتراژ هنوز هم در زمرۀ نوستالژی‌های دوران کودکی ما است. تکرار غریبانۀ روزهایمان را با آنه گذراندیم، وقتی روشنی چشمانمان پشت پردۀ مه‌آلود اندوه پنهان بود.

داستان این کارتون، دربارۀ دخترکی بود که از نوانخانه به سرپرستی خواهر و برادری مهربان سپرده می‌شد. آنه شرلی نام دختری قوی، شاعر و خیال‌پرداز بود. آنه، با موهای قرمزش و اعتمادبه‌نفس فوق‌العاده‌اش توانست در زندگی به هر آن چیزی که می‌خواست برسد. دوبلۀ آنه شرلی را مریم شیرزاد با صدای فوق‌العاده پراحساسش بر عهده داشت. آنه در گرین گیبلز رشد کرد، دوست پیدا کرد، به دبیرستان رفت و با رقیب سرسخت دوران کودکی‌اش، گیلبرت بلایت ازدواج کرد.

در سال‌های اخیر مجموعۀ آنه شرلی (سری جدید) ساخته شده است که به موضوع تولد آنه و حضور او در نوانخانه می‌پردازد. نام این مجموعه «داستان آنه شرلی» است. دوبلۀ آنه شرلی را در مجموعۀ داستان آنه شرلی، مینا قیاسپور بر عهده دارد. تا کنون اقتباس‌های متفاوتی از رمان آنه در گرین گیبلز شده است که کارتون آنه شرلی با موهای قرمز از موفق‌ترین آن‌ها است. کارتون آنه شرلی با موهای قرمز، از کارتون های قدیمی دهه 60 موفقی است که اکنون در سال 1400 هم هنوز پخش می‌شود و طرفدار دارد.

بچه‌های مدرسۀ والت

یکی دیگر از کارتون های قدیمی دوبله فارسی، بچه‌های مدرسۀ والت است. عده‌ای پسربچه که در مدرسه‌ای به نام والت گرد هم آمده‌اند. این کارتون با موسیقی تیتراژ ابتدایی فوق‌العاده‌اش توجه همۀ ما را به خود جلب کرد. داستان این کارتون دربارۀ شخصیت‌های مثبت و منفی است که قلب‌هایشان با محبت به یکدیگر گره خورده است. شخصیت‌هایی در سرزمین رؤیایی ایتالیا که در هر قسمت داستان یکی از این شخصیت‌ها و زندگی‌اش در قالب داستانی از زبان معلم، بیان می‌شد.

بچه‌های مدرسۀ والت، اثر ادموندو دِ آمیسیس، نویسنده، روزنامه‌نگار و شاعر ایتالیایی، متولد 1846 و از داستان نویسان نیمه دوم قرن نوزدهم است. معروف‌ترین کتاب او رمان «مدرسه عشق، داستان عاشقانه» است. این رمان به نام «دل» به انگلیسی و با نام «محبت» به زبان فارسی ترجمه شده است. از این رمان سریالی به نام «محبت» به صورت اقتباسی ساخته شده است.

کارتون بچه‌های مدرسۀ والت مانند بسیاری از انیمه‌های ژاپنی، ساخت استودیو نیپون انیمیشن است. ایجی اوکابه، کارگردان این انیمیشن زیبا است. شاید جالب باشد بدانید موسیقی تیتراژ ابتدایی این سریال، موسیقی متن بخشی از کارتون است که صحنۀ رقصی در آن نمایش داده می‌شود. بچه‌های مدرسۀ والت، داستان بچه‌های مدرسه‌ای در تورین است که معلمشان عوض می‌شود. معلم جدید آقای «پربونی» با داستان‌هایی عبرت‌انگیز تلاش می‌کند شخصیت کودکان را به حد اعلی تعالی دهد و موفق می‌شود. این کارتون، مانند دیگر کارتون های قدیمی خارجی توانست درس‌های زیادی از زندگی به کودکان بدهد.

بینوایان

میان کارتون های قدیمی خارجی، کارتون بینوایان از معروف‌ترین رمان و شهیرترین نویسنده اقتباس شده است. کارتون قدیمی بینوایان بر مبنای اثری به همین نام از ویکتور هوگو است. ویکتور هوگو نویسندۀ سبک رمانتیستم قرن 19 فرانسه در این رمان علاوه بر پرداختن به مسائل انقلاب کبیر فرانسه، به انسان و انسانیت می‌پردازد. بسیاری از ما گاهی اگر مجبور به انجام کاری سخت شویم به خنده و شوخی خودمان را کوزت می‌نامیم و از اصطلاح «کوزت شدن» استفاده می‌کنیم.

کوزت را همه می‌شناسیم. دخترکی کوچک و بی‌پناه که به دلیل مشکلات مالی به خانوادۀ تناردیه سپرده می‌شود. فانتین، مادر کوزت، مجبور می‌شود در کارخانه‌ای سخت کار کند. اما کوزت شخصیت اصلی رمان بینوایان نیست. ژان والژان، شخصیت اصلی و قهرمان این رمان، کسی است که تلاش می‌کند بار اشتباهات گذشته‌اش را از دوش بردارد، اما پلیس وظیفه‌شناسی به نام ژاور این اجازه را به او نمی‌دهد. ژاور فرصت نفس کشیدن به ژان والژان نمی‌دهد و همه‌جا در تعقیب اوست. در نهایت از ژان والژان می‌گذرد و خود را به رودخانه می‌سپرد تا زندگی‌اش را پایان دهد.

عاشقانه‌های بینوایان بسیار زیاد است اما در کارتون بینوایان اثری از عاشقانه‌ها به چشم نمی‌خورد. بیشترین تأکید کارتون بر شخصیت کوزت و سختی‌های او در دوران کودکی است. حتی در کارتون به موضوع جنگ هم زیاد پرداخته نمی‌شود. در حقیقت، کارتون بینوایان می‌تواند دریچه‌ای برای آمادگی خواندن رمان بینوایان باشد.

زنان کوچک

از زیباترین کارتون های قدیمی دهه 60 و پر از حس خوب، کارتون زنان کوچک است. کارتونی که علیرغم پرداختن به موضوع جنگ، سرشار از مهربانی و لطافت زنانه است. این کارتون نوستالژی، بر مبنای رمانی به همین نام اثر «لوییزا می الکات» است. البته لوییزا مدتی بعد رمان «مردان کوچک» را هم نوشت، اما نتوانست مانند زنان کوچک موفقیت کسب کند. باز هم استودیو نیپون انیمیشن ساخت این مجموعه را بر عهده گرفت.

فومیو کوروکاوا کارگردانی این انیمه را بر عهده داشت. شخصیت‌پردازی فوق‌العادۀ شخصیت‌های این داستان، نقطۀ قوت این کارتون است. زنان کوچک داستان زندگی چهار خواهر به نام‌های مگی (مارگارت)، کتی (کاترین)، بتی (الیزابت) و سارا است که به دلیل جنگ و بمباران محل زندگی‌شان مجبور می‌شوند به شهر عمۀ پدری‌شان نقل مکان کنند. این خانوادۀ مهربان با تأثیر روی عمۀ بدعنق پدرشان خود را در دل او جای می‌دهند. پدر این خانواده برای کمک به سربازان وطن به میدان جنگ رفته و آن‌ها با مشکلات مادی زیادی تنها مانده‌اند. از این رو، مگی دختر بزرگ خانواده، تصمیم می‌گیرد معلم خصوصی شود.

جالب است بدانید که کتاب دیگری اثر لوییزا می الکات با عنوان «همسران خوب» ادامۀ داستان زنان کوچک است. اگر می‌خواهید از سرنوشت جالب و شگفت‌انگیز این خانواده و ازدواج‌هایشان مطلع شوید، باید کتاب همسران خوب را بخوانید. به‌هرحال کارتون زنان کوچک کارتون موفقی در تلویزیون ایران بود. دوبلۀ این کارتون هم در زمرۀ دوبله‌های مناسب کارتون های قدیمی دوبله فارسی محسوب می‌شود. این کارتون هنوز هم از تلویزیون ایران پخش می‌شود.

بچه‌های کوه آلپ

داستان دختر کوچکی که مادر خود را هنگام تولد برادر کوچکش دنی از دست می‌دهد. دختری به نام آنت که مجبور است برای برادرش مادری کند و برادر نوزادش را با خود به کلاس درس می‌برد، از او مراقبت می‌کند، او را در کلاس تعویض می‌کند و... . این کارتون قدیمی مانند بسیاری از کارتون های نوستالژی، در استودیو نیپون ژاپن ساخته شده است.

بچه‌های کوه آلپ در سال 1983 از تلویزیون ملی ژاپن و سپس در دیگر کشورها پخش شد. داستان این کارتون بر اساس رمان «جواهرهای برف» اثر «پاتریشیا سنت جان» است. داستان دربارۀ دختری به نام آنت است که دوستی به نام لوسین دارد. آنت و لوسین دوستان مهربانی هستند که با یکدیگر به مدرسه می‌روند؛ اما طی اتفاقاتی لوسین باعث معلولیت دنی می‌شود. آنت قسم می‌خورد که دیگر تا عمر دارد با لوسین قهر باشد و با او حرف نزند. او تلاش می‌کند کمک کند پای برادرش بهبود یابد، اما نمی‌تواند. در نهایت لوسین با عبور از ماجراهایی سخت، باعث آشنایی آنت با دکتری می‌شود که می‌تواند پای دنی را عمل کند. این اتفاقات و خوب شدن پای دنی، باعث آشتی آنت و لوسین می‌شود.

نویسندۀ داستان هدف خود را از نگارش این رمان، گسترش عشق و دوستی، بخشش و صلح در سرتاسر دنیا می‌داند. پاتریشیا سنت جان بر این عقیده بود که جنگ، زخم‌هایی بر جسم و روح بشریت به جا گذاشته که تا یکدیگر را نبخشیم، این زخم‌ها التیام نمی‌یابد.

مهاجران

مهاجران یکی از کارتون های نوستالژی است که داستان آن دربارۀ مهاجرت است. مهاجران داستان خانواده‌ای انگلیسی است که برای پیشرفت در زندگی به‌ناچار به استرالیا مهاجرت می‌کنند. این انیمه بر اساس رمان «رنگین‌کمان جنوبی» اثر «فیلیس پدینگتون» است. این کارتون، به کارگردانی «هیروشی سایتو» در استودیو نیپون ژاپن ساخته شده است. شخصیت اصلی داستان دختری به نام لوسیمی است. لوسیمی و خواهرش کیت در سرزمین آدلاید، واقع در استرالیا، با ماجراها و حیوانات جدیدی آشنا می‌شوند.

اگر بخواهیم برای حیوانات کارتون های قدیمی هم شخصیت قائل شویم، سگ آقای پتی بل در این سریال از شخصیت‌های مهم دوران کودکی ماست. سگی تنبل متعلق به مرد ثروتمند تنبلی که خانۀ پیش‌ساختۀ خانواده لوسیمی را از آن‌ها می‌خرد. یکی از اتفاقات مهم داستان، گم شدن لوسیمی در اواخر داستان است. او طی یک تصادف گم می‌شود و حافظه‌اش را از دست می‌دهد. پس از آن، مدتی با مرد و زن جوان و ثروتمندی زندگی می‌کند. آن‌ها به تازگی فرزند خود را از دست داده‌اند و بودن لوسیمی کنار آن‌ها اتفاق خوشایندی است. درنهایت، لوسیمی حافظه‌اش برمی‌گردد و زن و مرد جوان به خانواده و پدر لوسیمی برای بهبود اوضاع اقتصادی‌شان کمک زیادی می‌کنند.

این کارتون به مشکلات خانواده‌های مهاجر انگلیسی در سرزمین استرالیا می‌پردازد. خانوادۀ مهاجران مانند خانوادۀ دکتر ارنست از انگلستان به استرالیا مهاجرات کردند. مهاجران حکایت کسانی است که برای داشتن زمینی به نام خودشان و کشاورزی روی زمین خودشان به استرالیا رفتند. کسانی که از نظام کنت و کنتس و دوشس خسته شده بودند و در آرزوی سرزمینی به دور از فئودالیسم، مهاجرت کردند.

دور دنیا در هشتاد روز

یکی دیگر از کارتون های قدیمی دهه 60 و کارتون های نوستالژی، دور دنیا در هشتاد روز بود. کارتون دور دنیا در هشتاد روز، بر مبنای اثری به همین نام از «ژول‌ورن» و محصول مشترک ژاپن و اسپانیا است. این کارتون، در سال ۱۹۸۷ توسط استودیو بی‌آربی اینترناسیونال و تله‌بیسیون اسپانیولا و به کارگردانی فومیو کوروکاوا ساخته شد.

داستان کارتون، دربارۀ شیر جوانی به نام ویلی فاگ بود که برای طی کردن دور دنیا در هشتاد روز سر 20000 پوند در باشگاه شبانه، شرط‌بندی می‌کند. اما رقبای ویلی فاگ تمام تلاششان را می‌کنند که او نتواند سر موقع به قرار برسد. ویلی فاگ هم به کمک دوستانش تمام تلاشش را می‌کند و البته موفق می‌شود. البته در پایان داستان او گمان می‌کند که 5 دقیقه دیر رسیده است اما درنهایت متوجه می‌شود 24 ساعت زودتر از موعد قرار به سرمنزل رسیده است.

دور دنیا در هشتاد روز با ترکیب جالب اسپانیایی و ژاپنی‌اش توانست بسیار موفق عمل کند و در همه جای دنیا شناخته شود. ژول‌ورن در کتاب دور دنیا در هشتاد روز 3 فنّاوری را پیش‌بینی می‌کند: اولین راه‌آهن بین‌قاره‌ای، اتصال راه‌آهن سرتاسری هند و احداث کانال سوئز.

در دوبله فارسی، ماجرای شرط‌بندی و اهمیت برگشتن سر موقع در کارتون دور دنیا در هشتاد روز مشخص نبود و ممکن بود این سؤال ایجاد شود که چرا عده‌ای مانع از سفر آقای ویلی فاگ می‌شوند؟ نکتۀ جالب دیگر این سریال آشنایی آقای ویلی فاگ با بیوۀ مهاراجه‌ای هندی بود که قرار بود بر اساس سنت‌ها هنگام سوزاندن جسد همسرش وی را هم با او بسوزانند. ویلی فاگ او را نجات می‌دهد و این خانم تا پایان کارتون کنار ویلی فاگ به چشم می‌خورد. اتفاقاتی که برای ویلی فاگ در سرزمین‌های مختلف رخ می‌دهد، توانست داستانی جذاب را رقم بزند.

هاکلبری فین

هاکلبری فین بر مبنای اثر «مارک تواین»، نویسنده معروف آمریکایی است. این انیمه در سال 1976 توسط کشور ژاپن ساخته شد. هیروشی میتسونوبو به همراه تایمو کوهوناوا دو کارگردان سرشناس کارتون هاکلبری فین بودند. شخصیت هاکلبری فین، پیش از حضور در رمان هاکلبری فین در «ماجراهای تام سایر» حضور داشت. داستان کارتون هاکلبری فین که از کارتون های قدیمی خارجی است، حول پسری است که از پدرش فراری است و در کنار رودخانۀ می‌سی‌سی‌پی زندگی می‌کند.

این کارتون، به دلیل وجود یک سیاه‌پوست می‌تواند در زمرۀ آثاری علیه نژادپرستی در آمریکا باشد. جیمی، شخصیت سیاه‌پوست داستان است که با هاکلبری فین دوست صمیمی است. هاکلبری فین در این داستان علیرغم خشونت‌های پدرش علیه وی، تلاش می‌کند با اطرافیان خود مهربان باشد. او جیمی را که سیاه‌پوست است دوست دارد و به او محبت می‌کند. هاکلبری فین در این کارتون، نماد مردمی است که با سیاه‌پوستان دشمن نیستند. البته شاید رمان هاکلبری فین به خاطر زبان عامیانه کتاب معروفی نباشد، اما در ستایش این کتاب همین بس که ارنست همینگوی آن را ستوده است.

به‌هرحال کارتون هاکلبری فین توانست با آهنگ ابتدایی و تصویر هاک و جیمی روی کرجی در ذهن همۀ کودکان دیروز نقش ببندد و از جمله کارتون های قدیمی دوبله فارسی محبوب برایشان باشد.

پینوکیو

پینوکیو، یکی از کارتون های قدیمی خارجی، بر مبنای اثری با نام «پینوکیو» نوشتۀ کارلو کلودی ایتالیایی در سال 1976 ساخته شد. شیگه ئو کوشی و هیروشی سائیتو دو کارگردان این انیمۀ زیبای ژاپنی هستند. استودیو نیپون انیمیشن حامی ساخت این کارتون بود. شخصیت اصلی این داستان، عروسکی چوبی به نام پینوکیو است که مانند یک پسربچه رفتار می‌کند. پدر ژپتو پیرمرد مهربانی که تنها است و این عروسک را به‌گونه‌ای خلق می‌کند که تنهایی‌اش را پر کند.

پینوکیو عروسک شیطان و حرف گوش نکنی است که وقتی دروغ می‌گوید دماغش دراز می‌شود. این اصطلاح دروغ گفتن و بزرگ شدن بینی هنوز هم در میان عامۀ مردم رواج دارد و همه ریشۀ آن را می‌دانند. در این داستان، پینوکیو هرچقدر تلاش می‌کند با مشاوره‌های فرشته مهربون و جوجه طلایی تبدیل به موجودی دوست‌داشتنی شود، نمی‌تواند. او تحت تأثیر راهنمایی‌های نابجای گربه نره و روباه مکار به درۀ اشتباهات سقوط می‌کند. در بخشی از داستان که نقطه عطف ماجراست او به خاطر راحت‌طلبی به شهر تنبل‌ها و سپس به شهربازی بزرگی می‌رود. در آنجا تبدیل به الاغی می‌شود که می‌خواهند او را به سیرک بفروشند.

الاغ شدن پینوکیو استعاره‌ای مفهومی از انسان‌های راحت‌طلبی است که حاضر نیستند برای پیشرفت قدمی روبه‌جلو بردارند. او در نهایت طی ماجراهایی پدر ژپتو را در دل نهنگی پیدا می‌کند و دوباره تبدیل به عروسکی مهربان می‌شود. پینوکیو آن‌قدر تلاش می‌کند که روزی تبدیل به پسرکی واقعی و دوست‌داشتنی می‌شود. در این کارتون، مانند بسیاری از کارتون های قدیمی دوبله فارسی و کارتون های نوستالژی، می‌توان روند افول و صعود انسان و انسانیت را مشاهده کرد.

سخن آخر

کارتون‌ها، درس‌های زیادی برای کودکان دارند. در این مقاله با کارتون‌های اقتباسی معروفی آشنا شدیم که محبوب کودکان حدود سی سال پیش بودند. در مقالات آتی به بررسی دیگر کارتون‌های قدیمی می‌پردازیم.